aharon appelfeld ismine ilk defa
romancı selçuk altun'un 'kitap için' adlı kitabında rast geldim. selçuk altun
beğendiği romancıların listesini yapmış, aharon appelfeld de onlardan biri.
evimizin yakınındaki il halk kütüphanesinin rafları arasında dolaşırken birden
gözüm takıldı, baktım 'aharon appelfeld - demir raylar'. eh, alıyım bari dedim
ve aldım.
roman isminden de anlaşılacağı
üzere rayların üzerinde geçiyor. bundan iki yıl önce 'demiryolu hikayeleri'
isimli bir öykü toplamı okumuştum. sel yayınlarının tematik olarak bir araya
getirdiği öykü kitaplarını bilenler bilir, 'demiryolu öyküleri'nde de
trenlerin, vagonların, rayların, istasyonların içinden geçen öyküler bir araya
getirilmiş, enfes bir kitap olmuş, benden tavsiye, okuyun hak vereceksiniz. neyse
konuyu çok dağıttık, 'demir raylar'a dönelim. appelfeld bir ukrayna yahudisi.
soykırım günlerini yaşamış, annesi de kamplardan birinde öldürülmüş. kendisi de
kampların birinden kaçmış, üç yıl ormanlarda dolaşmış daha sonra kızılordu
tarafından yakalanmış ve ordu emrine verilmiş. roman da aşağı yukarı
appelfeld'in yaşamı ekseninde ilerliyor, yani otobiyografik bir roman. ana kahramanımız
erwin siegelbaum'un annesi ve babası bir toplama kampında öldürülmüş, erwin de
anababa katilini bulmak için şehirden şehire trenle seyahat ediyor ve onu
öldürme planları kuruyor. geçimini ise antika ticaretinden sağlıyor. erwin her
gittiği yerde eski bir tanıdıkla karşılaşıyor, bu kişiler çoğunlukla ya
kamplardan ya da anne babasının da içinde yer aldığı yahudi komünizm hareketinden.
burada bir teknik bir sıkıntıyı dile getirmem gerekiyor, erwin durmadan
birisiyle karşılaştığı için haliyle romana yeni bir kişi dahil oluyor ve bu
kişiler yeterince tanıtılmadan, çok yüzeysel bir tahlille romanda yerini
alıyor, böyle olunca da romanın ana vasıflarından biri olan karakter derinliği
zarar görüyor. zaten bence 'demir raylar' romandan ziyade novella ya da uzun
hikaye niteliğinde bir kitap. öyle ki, erwin'in hayatını derinden sarsan
sevgilileri bile geçiştirilerek anlatılmış, bence buradan romanın genel
havasına uygun olarak dramatik bir zenginlik devşirilebilirdi. kitap genel
itibariyle böyle. dikkat çekici bir teknik becerisi ya da sarsıcı bir olay
örgüsü yok. övülecek tek yanı, doğrudan hedefe giden ve ne yaptığını bilen bir
roman olması, gevezeliğe kaçmaması. yani romanın daha başından yahudi
soykırımını anlatacağı ve işi bitireceği belli, bu açıdan gayet başarılı. ancak
yahudi soykırımından bahsetmese ve yazarı yahudi olmasa bu kadar dile
çevrileceği şüpheli bir roman. çünkü dünyada böyle bir eğilim olduğu yadsınamaz
bir gerçek. lobi faaliyetleri falan filan. neyse oralara girmesek daha iyi. bu
roman aklıma başka bir romanı daha getirdi, 'sana gül bahçesi vadetmedim', iki
yaz önce yine bu zamanlar başlamıştım ve yarım bırakmıştım. o roman da yahudi
soykırımından bahsediyordu. şizofren bir kızın üzerinden yahudi toplumunun
panoroması veriliyordu romanda. yarım bırakmamın sebebi şuydu, yahudilerin
sıkıntıları anlatılırken o kadar ağlamaklı bir üslup kullanılmıştı ki bu beni
rahatsız etmişti çünkü roman estetik bir takım gereklilikleri bulunan ve rafine
edilmiş bir metin. eğer siz bu edebi formda eser veriyorsanız daha inceltilmiş
ve estetize bir şekilde anlatmalısınız meselenizi. 'demir raylar' da aynı dertten
mustarip. her şeye rağmen, ibrani edebiyatından haberdar ettiği ve roman dünyamıza bir tuğla daha koyduğu için es geçmiyoruz. yazımızı erwin siegelbaum'un sözleriyle bitirelim, "gözlerimden
yaşlar delik bir kaptan sızar gibi akıyordu."
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder