mahrem yaşamlar

Portre çalışmalarına yabancı değilim. Daha önce Orhan Okay’ın ‘Silik Fotoğraflar’ını ve Beşir Ayvazoğlu’nun ‘Defterimde Kırk Suret’ini okumuştum. Bu sefer de batılı bir yazarın kaleminden okumak istedim. Gerçi batılı deyince yekpare bir bütünden ve o bütünü oluşturan parçaların hepsinin aynı özellikleri haiz gibi görmekten kaçınmamız lazım. Bir İngiliz’le İspanyol’u aynı ‘Batılı’ tanımı altında toplamak birçok şeyi görmemizin önüne set çekecektir. Her neyse, konuyu dağıtmayalım. Javier Marias İspanyol bir romancı. ‘Yazınsal Yaşamlar’ da Marias’ın edebi portre çalışmalarının yer aldığı harika bir kitap. Okay’ın ve Ayvazoğlu’nun ciddi ve ağırbaşlı portre çalışmalarının aksine Marias’ta eğlenceli ve biraz da magazinsel bir yol izlenmiş. Kitaplarını okurken dibimizi düşüren yazarların kitapların dışında yer alan gerçek hayatları insanı çok şaşırtıyor. Neler var neler! Mesela Faulkner’in at düşkünlüğü onu ölüme götürmüş aynı Faulkner ‘Döşeğimde Ölürken’ gibi bir şaheseri sadece 6 haftada yazmış. Henry James ölmesine yakın zamanlarda kafayı tırlatmış ve kendini Napoleon Bonaparte sanarak kardeşi Joseph’e İspanya tacını kabul etmesi için yakarışlarla dolu mektuplar yazmış. Robert Louis Stevenson ile Henry James o kadar iyi arkadaşmış ki, Stevenson’un evinde sadece Henry James’in oturabildiği ‘James koltuğu’ varmış. Dostoyevski kumarda donuna kadar kaybedip çareyi Turgenyev’den borç almakta bulurmuş. Thomas Mann o kadar kibirliymiş ki, insanın midesi bulanırmış. Vladimir Nabokov tıpkı Camus gibi çok iyi bir kaleciymiş ve kelebek sevdalısıymış, Freud’a da ‘Viyana ördeği’ dermiş. Rilke,  Yasnaya Polyana’da Tolstoy’u ziyaret etmiş. Malcolm Lowry tıpkı bizim Beşir Fuad gibi bileklerini kesmiş. Hele Arthur Rimbaud’un Paul Verlaine ile dostluğu insanın dudağını uçuklatıyor. Rimbaud’la Verlaine birbirlerine silah çekmişler ve Rimbaud yaralanınca Verlaine’i şikâyet etmiş bunun üzerine Verlaine iki yıl kürek mahkûmu olmuş. Oscar Wilde eşcinsellik yüzünden hapse girmiş. Yukio Mişima harakiri yapmış. Elbette koca kitapta sadece bunlar yok, tadımlık olsun diye yazdım bunları. Kuramın sıkıcı havasından bıkan, romanın lezzetinden başka tatlar arayanlar için bu kitap birebir. Yazımızı ilk defa Marias’tan duyduğum Isak Dinesen’in sözleriyle bitirelim, “Sanatta gizem yoktur. Görebildiğin şeyleri yap, onlar sana göremediklerini gösterecekler.”